Klon jawor – Acer pseudoplatanus L.

Klon jawor, jawor (Acer pseudoplatanus L.); mydleńcowate (Sapindaceae Juss.)

Występowanie: naturalnie w środkowej Europie i północnym Kaukazie, poza tym zawleczony; w Polsce najczęściej spotyka się na terenach górskich oraz na południu niżu; z bukiem (Fagus sylvatica L.) i jodłą (Abies alba Mill.), jest istotnym elementem lasów regla dolnego.

Siedlisko: może być uprawiany w miejscach słonecznych i częściowo zacienionych. Cechuje się znaczną wytrzymałością na wiatry i mrozy. Preferuje podłoża średnio żyzne, przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne. Wykazuje niewielką wytrzymałość na suszę oraz zanieczyszczenia powietrza.

Opis: drzewo, osiąga 35–40 m wysokości i dożywa do 500 lat. Korona jest szeroka i wysoko osadzona na pniu. Pąki, odstające i szpiczasto-jajowate, w stanie bezlistnym są ułożone naprzemianlegle; wierzchołkowe są większe od bocznych. Liście pięcioklapowe i długoogonkowe, ciemnozielone i matowe z wierzchniej strony, natomiast od spodu szarozielone. Głęboko wycięte klapy są grubo piłkowane, zwężają się ku nasadzie. Dwie ostatnie klapy są znacznie mniejsze od trzech pierwszych, które mają równą długość. Kwitnienie następuje w maju, gdy rozwiną się liście. Drobne, żółtawe kwiaty, zebrane w grona, wydzielają spore ilości nektaru. Owocem są oskrzydlone orzeszki; skrzydełka ułożone są pod kątem ostrym. Dojrzewają na przełomie września i października. Gładka i zielona kora charakterystyczna jest dla pędów jednorocznych, natomiast starsze są czerwonawe i pokrywają je korkowe brodawki; z czasem łuszczy się dachówkowato. Drewno jest białe i ciężkie.

Inne cechy i zastosowania: roślina miododajna. Twarde i wytrzymałe drewno jawora wykorzystywane jest do produkcji instrumentów muzycznych, w wyrabianiu rękojeści narzędzi oraz w meblarstwie. Podobny do klonu zwyczajnego, ale jego liście posiadają wyraźnie większe 3 środkowe klapy blaszki oraz są matowe i srebrzystoszare spodem.

Czy wiedziałeś, że…

• … jawor dostarcza wyjątkowo cennego, prawie białego drewna? Według legendy to właśnie z niego zbudowano słynnego konia trojańskiego.
• … jego nazwa pochodzi od łac. acer – ostry oraz pseudoplatanus – fałszywy platan? Nazwa ta znana jest od czasów starożytnych. Podobnie jak platan, jawor posiada klapowane liście i na starych jego okazach kora łuszczy się z pni płatami.
• … w Europie jawor otaczano szczególną czcią? W czasach starożytnych uważano, że już sam cień drzewa daje ochronę przed złymi mocami i błogosławieństwo.

 

Opracowano na podstawie:

1986. Szafer, S Kulczyński, B. Pawłowski, 1986. Rośliny Polskie. Warszawa: PWN.
1987. Bugała, 1991. Drzewa i krzewy. Warszawa: PWRiL.
1988. Zając, M.Zając, 2001. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego.
1989. Kujawska, Ł. Łuczaj, J. Sosnowska, P. Klepacki, 2016. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

 

Przejdź do mapy