Wierzba iwa – Salix caprea L.

Wierzba iwa (Salix caprea L.); wierzbowate (Salicaceae Mirb.) 

 

Występowanie: rodzima na terenie Europy i Azji; w Polsce pospolita na niżu i w niższych położeniach górskich. 

Siedlisko: rośnie na skrajach lasów, w zaroślach, na terenach ruderalnych, znosi lekkie zacienienie. Preferuje przepuszczalne gleby mineralne, nie suche, ale i nie podmokłe, o różnym odczynie. 

Opis: jest dużym krzewem, lecz w sprzyjających warunkach może przybierać pokrój drzewa. Jako krzew osiąga 25 m, a jako drzewo nawet do 30 m wysokości. Żyje ok. 60 lat. Jedną z cech odróżniającą ten gatunek jest kształt blaszki liściowej – eliptyczny, o zaostrzonych końcach, ale nie lancetowaty. Spodnia strona liścia jest szara i filcowata. Cechą charakterystyczną jest także obecność sercowatych przylistków. Roślina kwitnie wcześnie jeszcze przed rozwojem liści: już w lutym, ale także w marcu i kwietniu. Przed rozwinięciem kotki (kwiatostany nazywane potocznie baziami) osłaniają białawe włostki, które chronią kwiaty przed mrozem. Kwiatostany są rozdzielnopłciowe, a gatunek dwupienny. Nasiona wierzby to filcowato owłosione, szare torebki, otoczone pęczkiem srebrnych włosków, które rozsiewane są przez wiatr (anemochoria). Kora wierzby jest gładka, szara, podłużnie spękana. 

Inne cechy i zastosowania: jest gatunkiem pionierskim – jej nasiona masowo kiełkują na terenach bezleśnych. Kwitnienie wierzb otwiera fenologiczne przedwiośnie. Kwiaty iwy są jednym z pierwszych pokarmów dla wygłodniałych pszczół i innych owadów, które zaczynają opuszczać zimowe kryjówki. Gałązki z jeszcze nierozwiniętymi kotkami są często ścinane do wiosennych bukietów i roślinnych dekoracji. Kora zawiera substancje lecznicze m.in. kwas salicylowy i taninę; od dawna stosowana była w zwalczaniu różnych infekcji. Wykorzystywana również w garbarstwie i do wyplatania koszy oraz drobnego sprzętu użytkowego. Wierzby, zwłaszcza te stare, to prawdziwa oaza bioróżnorodności. Spękana kora to siedlisko dla porostów, mszaków, a nawet paprotników. Wypróchniałe pnie kolonizują rozmaite grzyby i śluzowce. W tego rodzaju miejscach bytują drobne owady, takie jak np. znamionówka tarniówka (Orgyia antiqua L.) – liście wierzby to jej ulubiony pokarm. W próchnicy rozwija się bogactwo saprobiontów. Z kolei w koronach wierzb chętnie gniazdują ptaki, a ich dziuple dają schronienie dla sów, a nawet nietoperzy. 

 

Przejdź do mapy