Jesion wyniosły – Fraxinus excelsior L.

Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.); oliwkowate (Oleaceae Hoffmanns. & Link)

Występowanie: spotkany w prawie całej Europie (z wyjątkiem terenów południowych) oraz w Azji Zachodniej – od północnej Hiszpanii i Wysp Brytyjskich; na zachodzie po dolinę Wołgi, po górę Elburs na wschodzie. Uprawiany jest często w lasach i w zieleni miejskiej, w różnych częściach świata.

Siedlisko: rośnie w lasach łęgowych i na terenach wilgotnych lub podmokłych, ale bez stagnującej wody, także w grądach i wilgotnych buczynach. Preferuje gleby żyzne i zasobne w wapń. Ciepłolubny i światłożądny. Wrażliwy na późne przymrozki, a zimą często przemarza. Dobrze znosi jednak przesadzanie i zanieczyszczenie powietrza.

Opis: jest długowiecznym drzewem – żyje do 250 lat, osiągając wysokość pnia ponad 40 m (młoda kora zielonkawo-szara, stara ciemno-brązowa). Jego liście są pojedynczo-nieparzysto-złożone – jeden liść tworzy listek szczytowy oraz od 7 do 11 par listków, ułożonych naprzeciwlegle na osadce (osi liścia). Listki są zwykle równo i regularnie ząbkowane lub piłkowane, spodem na nerwach omszone. Jego wiechy kwiatowe z początku są wzniesione, a później zwisłe. Kwiaty męskie posiadają tylko 2 pręciki o purpurowych pylnikach, a kwiaty żeńskie mają 1 słupek – zebrane w kwiatostany. Owocem są oskrzydlone orzeszki. Zimą, gdy drzewo nie posiada liści, można go rozpoznać po stosunkowo dużych, czarnych pączkach odnawiających.

Inne cechy i zastosowania: drewno od dawna wykorzystywano jako materiał do sporządzania, np. broni rycerskiej – łuków, w meblarstwie, jako opał; obecnie wyrabia się z niego meble, parkiety. Jego liście mają właściwości lecznicze; zawierają pochodne kwasu hydroksycynamonowego, wykorzystywane w leczeniu reumatyzmu i poprawie przemiany materii. W wielu krajach Europy obserwuje się zamieranie jesionu wyniosłego, widoczne zwłaszcza w młodych drzewostanach. Przyczyną jest choroba powodowana przez grzyb Hymenoscyphus pseudoalbidus (workowce Ascomycota Caval.-Sm.), który prawdopodobnie trafił do Europy z Azji Wschodniej; w Polsce pierwsze chore drzewa zaobserwowano w latach 90 XX wieku.

Czy wiedziałeś, że…

• … jesion jest bardzo wrażliwy na silne mrozy i wiosenne przymrozki, ale odporny na zanieczyszczenia? Jest jednym z najbardziej wrażliwych na niskie temperatury drzew liściastych w Polsce, sadzonym w rejonach przemysłowych.
• … liście jesionu są liśćmi złożonymi? Jeden liść tworzy od 7 do 11 par listków ułożonych naprzeciwlegle i jeden listek szczytowy.
• … jest jednym z najłatwiej rozpoznawalnych zimą drzew? Wyróżnia go obecność na gałązkach pokaźnych, czarnych pąków.
• … jest szeroko wykorzystywany do produkcji mebli, czy parkietów? Dawniej był używany, m.in. do wytwarzania broni rycerskiej.
• … jesion w Europie zamiera? W Polsce już w latach 90 XX w. odnotowano osobniki porażone grzybem, który prawdopodobnie zawleczono z Azji Wschodniej.

 

Opracowano na podstawie:

1955. Kulesza, 1955. Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL.
1956. Szafer, S Kulczyński, B. Pawłowski, 1986. Rośliny Polskie. Warszawa: PWN.
1957. Bugała, 1991. Drzewa i krzewy. Warszawa: PWRiL.
1958. Pautassoa, G. Aas, V. Queloz, O. Holdenrieder, 2013. European ash (Fraxinus excelsior) dieback – A conservation biology challenge. Biological Conservation, 158: 37–49.

Przejdź do mapy